Wie gaat er regeren?

Het antwoord op deze vraag lijkt voor de hand te liggen: dat merken we op en na 12 september wel. Immers, de kiezers bepalen de samenstelling van de Tweede Kamer, en vandaaruit wordt een regering gesmeed.

Maar niets is minder waar, zo lijkt het. Morgenavond (zondag 26 augustus) leidt het bekende CDA-lid Frits Wester een discussieprogramma op RTL4, geheten het “Wat kiest Nederland: Het Premiersdebat”. Aan dit programma, waarvoor drie uur (incl. reclame-onderbreking) is uitgetrokken, nemen vier mensen deel, die kennelijk als serieuze premierskandidaten gezien worden: Rutte, Samsom, Roemer en Wilders.

Het Nederlandse publiek krijgt op deze manier een keuze voorgeschoteld van mensen die RTL4 geschikt acht als kandidaat voor deze functie. Het zijn niet de leiders van de vier grootste partijen in de Tweede Kamer van dit moment. Op alle kieslijsten staan de partijen in de volgorde VVD, PvdA, PVV, CDA. Dan zou het toch voor de hand liggen om de leiders van deze partijen uit te nodigen.

Maar dat is niet gebeurd, omdat men de meest recente peilingen als leidraad heeft genomen. Toch even een overzicht van de eerste vijf partijen van de kieslijsten:

	TK	24-8-2012	Verschil
VVD	31	34	3
PvdA	30	22	-8
PVV	24	19	-5
CDA	21	14	-7
SP	15	30	15

Er is één echte virtuele winnaar, en dat is de SP. De VVD incasseert de premierbonus nauwelijks, maar staat wel op virtuele winst. De PvdA is de grootste verliezer, en bij de PVV is het verlies nog veel en veel groter, als je in aanmerking neemt dat de partij in deze regeerperiode ooit op 33 zetels in de peilingen heeft gestaan. Het CDA is virtueel de kleinste, maar verliest ten opzichte van voorgaande verkiezingen en peilingen minder dan de PvdA en PVV.

Wellicht heeft men in de studio’s van RTL4 niet meer plaats dan voor vier kandidaten, misschien kan Frits Wester niet meer dan vier kandidaten aan, maar dat lijkt mij allebei niet waar.

Dan het volgende: de SP en de PvdA gaan niet samenwerken met de PVV, zo hebben deze partijen meegedeeld. Bij de VVD is men daar iets minder terughoudend over, maar de peilingen van nu (en naar aan te nemen de uitslagen van 12 september) geven geen meerderheid aan van deze twee partijen. De kans dat Wilders premier wordt, is derhalve nihil. De kans dat Rutte premier wordt van een kabinet VVD-PVV is evenzeer verwaarloosbaar.

Dat betekent, dat de partijen die aan het debat deelnemen, samen geen eens een premier kúnnen leveren. Als de peilingen van nu waarheid worden, hebben de drie resterende partijen tijdens het Premiersdebat een onwerkbare meerderheid: 34 + 22 +30 is weliswaar 86, maar een kabinet met VVD en SP is misschien iets minder verwaarloosbaar dan de hierboven gegeven alternatieven, maar kansrijk is het niet. Als het alleen van deze partijen afhangt, wordt er dus niemand in het Premiersdebat premier.

De enige mogelijkheid om premier te worden is een meerderheid, waarbij het CDA de enige partij is die de benodigde aanvulling kan leveren. Wellicht als kleinste regeringspartij (als D66 en/of CU niet nodig zouden zijn), maar dan nog.

Even in de wat oudere en wat nieuwere geschiedenis. Het kabinet-Biesheuvel bestond uit de KVP met 21,8% van de stemmen, de VVD met 10,3% en de ARP met 8,5%. Ook deden de CHU (6,3%) en DS’70 (5,3%) mee. Biesheuvel was lid van de derde grootste partij, de ARP. Sindsdien is het niet meer voorgekomen, dat een kleinere regeringspartij de premier leverde, maar onmogelijk en ondenkbaar is het niet. In dit verband is ook de vorming van het laatste kabinet veelzeggend: een grote VVD die gewonnen had (31 zetels), en een CDA dat op zwaar verlies uitkwam (21 zetels) verdeelden het aantal ministerposten gelijkelijk.

De kans dat het CDA mee moet doen met een nieuwe regering is aanmerkelijk, gelet op bovengenoemde cijfers. De kans dat zij ook de premier zal leveren, is weliswaar heel klein, maar dat de nieuwe premier nadrukkelijk uit moet gaan van deelname van het CDA aan een nieuwe coalitie, is nagenoeg onvermijdelijk.

Daarom zou het voor de hand gelegen hebben om bijv. de kansloze premierskandidaat Wilders niet uit te nodigen, maar in plaats van hem iemand met wie de nieuwe premier (Samson? Roemer? Rutte?) rekening heeft te houden. Buma dus, namens het CDA.

Dat is helaas niet gebeurd, want, zoals gezegd, RTL4 heeft al gekozen. De realiteit doet dan minder ter zake. Het Nederlandse publiek moet het doen met een onverantwoorde en onjuiste voorselectie. Jammer, heel erg jammer.